Ο Α.Ο. Ξάνθης (ΑΟΞ) είναι ένας ελληνικός επαγγελματικός σύλλογος ο οποίος ιδρύθηκε το 1967 στην Ξάνθη, όταν αποφασίστηκε ότι η πόλη θα πρέπει να εκπροσωπείται από έναν ισχυρό σύλλογο και όχι από δύο ομάδες. Μέχρι τότε υπήρχαν στην πόλη της Θράκης ο Ορφέας αλλά και η Ασπίδα. Από την πρώτη σεζόν της παρουσίας του στην Α' Εθνική το 1989, δεν έχει υποβιβαστεί ούτε μία φορά, γράφοντας ιστορία.

Στο έμβλημα της Ξάνθης απεικονίζεται ο Θρακιώτης φιλόσοφος Δημόκριτος ο Αβδηρίτης, ενώ τα χρώματα της ομάδας είναι το κόκκινο και το άσπρο.

Μία συγχώνευση γέννησε τον ΑΟΞ

Μέχρι το 1967 στην πόλη της Ξάνθης υπήρχαν δύο δυνατές ομάδες. Ο Ορφέας ο οποίος είχε ιδρυθεί το 1903 και η Ασπίδα η οποία ακολούθησε 19 χρόνια αργότερα, το 1922. Οι κόντρες και οι «μάχες» των συλλόγων ήταν σημαντικές και προσέλκυαν τον κόσμο, ωστόσο το 1967 αποφασίστηκε λόγω και των συνθηκών της εποχής ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος σύλλογος ο οποίος θα εκπροσωπούσε την πόλη σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς θα είχε μεγάλη δυναμική.

Αυτός ήταν ο Α.Ο. Ξάνθης, με τα αρχικά ΑΟ να σημαίνουν Αθλητικός Όμιλος, αλλά να τιμούν παράλληλα την ιστορία τόσο της Ασπίδας όσο και του Ορφέα. Στις αρχαιρεσίες του 1967 αποφασίστηκε ότι τα χρώματα της ομάδας θα ήταν το κόκκινο και το άσπρο και το έμβλημα θα ήταν ο Θρακιώτης φιλόσοφος Δημόκριτος ο Αβδηρίτης.

Το έμβλημα και το όνομα

Από το 1967 μέχρι και το 2016 η Ξάνθη είχε οκτώ διαφορετικά εμβλήματα, ενώ από το 1991 έως και το 2016 η επίσημη ονομασία της ήταν Skoda Ξάνθη. Τα δύο πρώτα σήματα απεικόνιζαν τη φιγούρα του Δημόκριτου, ενώ στη συνέχεια, λόγω της χορηγίας από τη ΒΙΑΜΑΡ στο σήμα υπήρχε και η λέξη Skoda. Από το 2016 όμως στο έμβλημα απεικονίζεται ξανά μοναχά ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης.

Το γήπεδο «στολίδι»

Το πρώτο γήπεδο που χρησιμοποίησε ως έδρα η Ξάνθη από το 1967 μέχρι το 2004 ήταν αυτό του Ορφέα Ξάνθης το οποίο παραχωρήθηκε στο νεοσύστατο ΑΟΞ, μετά τη διάλυση τόσο του Ορφέα όσο και της Ασπίδας Ξάνθης. Το πρώτο επίσημο παιχνίδι της ομάδας σε αυτό το γήπεδο δόθηκε στις 4/10/1967 και ήταν με αντίπαλο την Εθνική Ενόπλων Δυνάμεων. Η τελευταία επικράτησε 1-0. Το τελευταίο παιχνίδι στη συγκεκριμένη έδρα δόθηκε στις 22/5/2004 και δεν συνδυάστηκε ξανά με νίκη, καθώς αυτή τη φορά ήταν ο Ηρακλής αυτός που νίκησε την Ξάνθη, επίσης με 1-0.

Από το καλοκαίρι του 2004 η ομάδα μετακόμισε στο «στολίδι» που χτίστηκε στην περιοχή των Πηγαδίων κι ονομάζεται «Ξάνθη Αρένα». Η χωρητικότητά του είναι 7.361 καθήμενων θέσεων από τις οποίες οι 6.000 είναι σκεπαστές. Η πρεμιέρα (18/9/2004) αυτήν την φορά συνδυάστηκε με νίκη, καθώς η ακριτική ομάδα είχε επιβληθεί του Άρη με 3-1, την 1η αγωνιστική της σεζόν 2004/05. Σε αυτό το γήπεδο η Ξάνθη ισοφάρισε το ρεκόρ σερί αήττητων εντός έδρας αγώνων για επαρχιακή ομάδα που διατηρούσε ο ΟΦΗ, καθώς δεν είχε ηττηθεί για 39 διαδοχικές αναμετρήσεις από τις 28/11/2004 έως τις 13/5/2007.



Η αξέχαστη επίσκεψη του Πελέ

Το ημερολόγιο έδειχνε 12/5/2005 όταν ο θρυλικός Πελέ, κατά πολλούς κορυφαίος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών βρέθηκε στην Ξάνθη για τα επίσημα εγκαίνια του νέου γηπέδου της ομάδας. Ο Βραζιλιάνος παλαίμαχος σούπερ σταρ έκοψε την κορδέλα και φωτογραφήθηκε φορώντας τη φανέλα του συλλόγου και κάνοντάς τον γνωστό σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ο θανάσιμος τραυματισμός φιλάθλου

Στις 16/1/2005 ο Σταμάτης Γεωργουδάκης έχασε τη ζωή του πριν την αναμέτρηση της Ξάνθης με τον Ιωνικό, όταν η μεταλλική θύρα αποκολλήθηκε εξαιτίας των ισχυρών ανέμων και τον χτύπησε στο κεφάλι. Από τότε, η θύρα Β-Γ του γηπέδου έχει λάβει το όνομα του άτυχου φιλάθλου ο οποίος «έφυγε» ενώ πήγαινε στο γήπεδο για να παρακολουθήσει την αγαπημένη του ομάδα υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες.


Το προπονητικό κέντρο στα Πηγάδια

Από το 2007 η Ξάνθη διαθέτει κι ένα υπερσύγχρονο προπονητικό κέντρο, ακριβώς δίπλα από το γήπεδό της. Στα πρότυπα των ευρωπαϊκών συλλόγων, η ακριτική ομάδα έχει άλλο ένα «στολίδι» σε απόσταση αναπνοής από την έδρα της το οποίο δημιουργήθηκε αποκλειστικά για να καλύπτει τις ανάγκες της ομάδας και περιλαμβάνει όλες τις απαιτούμενες υποδομές. Μάλιστα όταν χτίστηκε θεωρείτο το κορυφαίο στην Ελλάδα και από τα καλύτερα στα Βαλκάνια.

Σταθερά στη Β’ Εθνική και μία φορά στη Γ’

Όσον αφορά την πορεία της Ξάνθης εντός γηπέδου, με την ίδρυσή της, στάθηκε αρκετά τυχερή καθώς λόγω της αναδιοργάνωσης των πρωταθλημάτων εκείνης της χρονιάς, βρέθηκε απευθείας στη Β’ Εθνική η οποία χωριζόταν σε αρκετούς ομίλους. Παρά τα 24 γκολ του σπουδαίου Αντώνη Αντωνιάδη ο οποίος προερχόταν από την Ασπίδα Ξάνθης και είχε μείνει στο νεοσύστατο σύλλογο, η ομάδα τερμάτισε 15η, όμως δεν υποβιβάστηκε λόγω νέας αναδιάρθρωσης.

Ο ΑΟΞ αγωνίστηκε για 18 διαδοχικές σεζόν στη δεύτερη τη τάξει κατηγορία και τερμάτιζε σταθερά στις μεσαίες θέσεις του βαθμολογικού πίνακα. Δεν κινδύνευε με υποβιβασμό, όμως δεν έδειχνε ικανός σε αυτό το χρονικό διάστημα να παλέψει για την άνοδο στην Α’ Εθνική. Ωστόσο η σταθερή παρουσία της ομάδας την έκανε να θεωρείται μία υπολογίσιμη δύναμη στη Β’ Εθνική.

Η σεζόν 1984/85 ήταν η χειρότερη στην ιστορία του συλλόγου ο οποίος ενώ ξεκίνησε με φιλοδοξίες για άνοδο, τελικά υποβιβάστηκε για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του στη Γ’ Εθνική. Παρ’ όλα αυτά η ανασύνταξη δυνάμεων ήταν άμεση και την αμέσως επόμενη αγωνιστική περίοδο προβιβάστηκε εκ νέου στη Β’ Εθνική, αφήνοντας μια για πάντα πίσω του τον εφιάλτη της Γ’.

Ήρθε για να μείνει

Το 1989 πέρασε στην ιστορία, με την Ξάνθη να πανηγυρίζει για πρώτη φορά στην ιστορία της την άνοδο στην Α’ Εθνική και κανείς δεν πίστευε τότε ότι δεν θα υποβιβαστεί ξανά, καθώς δεν ήταν μία ομάδα με εμπειρία από τα μεγάλα «σαλόνια». Η πρώτη της χρονιά ήταν αρκετά δύσκολη, όμως έστω κι αν χρειάστηκε να παλέψει μέχρι τέλους κατάφερε να τερματίσει στην 11η θέση, με τους Βραζιλιάνους Μαρτσέλο και Σάντρο να αποτελούν τους δύο πρώτους ξένους στην ιστορία της.

Την αγωνιστική περίοδο 1990/91 χρειάστηκε να περιμένει μέχρι την τελευταία αγωνιστική για να εξασφαλίσει την παραμονή της, ενώ υπήρχαν και οικονομικές δυσκολίες που έδειχναν ότι θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση για την επόμενη μέρα. Ο τότε πρόεδρος του συλλόγου Θεόδωρος Κοκκάλας ήταν εκείνος ο οποίος έψαξε και τελικά βρήκε την καλύτερη δυνατή λύση.

Η εποχή της Skoda ΒΙΑΜΑΡ

Στις 10/10/1991 ανακοινώθηκε με κάθε επισημότητα η συμφωνία του ΑΟ Ξάνθης με τη ΒΙΑΜΑΡ Α.Ε. η οποία θα αναλάμβανε όλα τα έξοδα της ομάδας, ως ο μεγάλος χορηγός της. Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε η Skoda Ξάνθη, διατηρώντας αυτήν την ονομασία μέχρι και το 2016.

Ο ιδιοκτήτης της ΒΙΑΜΑΡ Α.Ε. Χρήστος Πανόπουλος «δέθηκε» με την ομάδα και το όραμά του ήταν να παίξει σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις, κάτι που έμελλε να πραγματοποιηθεί μερικά χρόνια αργότερα.

Η πιο βασική εξέλιξη όμως αφορούσε το οικονομικό σκέλος, καθώς πλέον η ομάδα δεν είχε το άγχος της οικονομικής αβεβαιότητας.

Από το 1991 ο Πανόπουλος πάντως βρίσκεται κοντά στην ομάδα κι έχει γράψει ιστορία για την προσφορά του στο σύλλογο, αλλά και για τις πρωτότυπες ανακοινώσεις, σε αρκετές περιπτώσεις και στο ημίχρονο ενός αγώνα.



Το αξέχαστο μπαράζ παραμονής
Σιγά-σιγά η Ξάνθη άρχισε να ισχυροποιείται, ενώ οι κορυφαίοι παίκτες της μεταγράφηκαν στις τέσσερις μεγαλύτερες ομάδες. Μεταξύ άλλων, ο Μαρίνος Ουζουνίδης πήγε στον Παναθηναϊκό, οι Κωστένογλου, Μαλαδένης, Μαχαιρίδης, Μαρτσέλο και Σέμπουε στην ΑΕΚ, ο Βρύζας και ο Βενετίδης στον ΠΑΟΚ, ενώ οι Άντζας, Τοροσίδης και Λουτσιάνο στον Ολυμπιακό.

Η ομάδα απέδιδε στις περισσότερες περιπτώσεις όμορφο ποδόσφαιρο και μάλιστα τη σεζόν 2004/05 κατέγραψε την κορυφαία επίδοση στην ιστορία της, φτάνοντας μέχρι την 4η θέση του πρωταθλήματος της Α’ Εθνικής. Εκείνη τη χρονιά όμως έμεινε μία γλυκόπικρη γεύση, καθώς η Ξάνθη θα μπορούσε να προκριθεί για πρώτη φορά στην ιστορία της στον τελικό Κυπέλλου, όμως παρά τη νίκη της στην έδρα του Άρη με 2-1, έχασε στα Πηγάδια 0-2 κι έπρεπε να περιμένει δέκα χρόνια ακόμα.

Έχοντας πλέον καθιερωθεί στις δέκα καλύτερες ελληνικές ομάδες, ξ σεζόν 2013/14 ήταν η πιο αγχωτική στη σύγχρονη ιστορία της. Η νίκη με 3-1 επί του Παναθηναϊκού, την τελευταία αγωνιστική του πρωταθλήματος εκείνης της σεζόν, δεν της χάρισε την παραμονή, αλλά της έδωσε την ευκαιρία να παίξει σε αγώνα μπαράζ με τον τρίτο της Β’ Εθνικής.

Στις 11/6/2014 οι ακρίτες κοντραρίστηκαν με τον Ολυμπιακό Βόλου στο «Κλεάνθης Βικελίδης» κι έπειτα από μία συγκλονιστική αναμέτρηση, τελικά νίκησαν 2-1 και παρέμειναν στη Σούπερ Λίγκα. Οι Θεσσαλοί προηγήθηκαν με τον Γκούρμα, όμως ένα γκολ του Γούτα κι άλλο ένα του Ράνου λίγο πριν το φινάλε, έκριναν το ματς υπέρ της Ξάνθης.



Η εμπλοκή στο σκάνδαλο πολυιδιοκτησίας του 2020

Τον Απρίλιο του 2020, με το πρωτάθλημα της Σούπερ Λιγκ 1 να έχει διακοπεί λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού, η Ξάνθη τιμωρήθηκε από την Επιτροπή Επαγγελματικού Αθλητισμού, ως κατηγορούμενη για το σκάνδαλο που ξέσπασε κι αφορούσε τη διοικητική σχέση της με τον ΠΑΟΚ. Τόσο ο «δικέφαλος του Βορρά» όσο και οι ακρίτες υποστήριξαν ότι δεν υπήρχε πολυιδιοκτησία, ωστόσο αμφότεροι οι σύλλογοι τιμωρήθηκαν.

Ο χαμένος τελικός Κυπέλλου

Στις 23/5/2015 η Ξάνθη αγωνίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας. Μία διάκριση την οποία κυνηγούσε πολλά χρόνια και την πέτυχε. Στην πρώτη φάση που συμμετείχε προκρίθηκε ως δεύτερη στον όμιλο πίσω από τον ΟΦΗ, αποκλείοντας από τη συνέχεια τη Ζάκυνθο και τη Νίκη Βόλου.

Για τους «16» σημείωσε ιστορική επιτυχία καθώς απέκλεισε σε διπλές αναμετρήσεις τον Παναθηναϊκό. Μετά το 1-1 στη Θράκη, κατάφερε να νικήσει 1-0 στο «Απόστολος Νικολαΐδης» και να πάρει το εισιτήριο για τα προημιτελικά.

Εκεί συναντήθηκε ξανά με τον ΟΦΗ από τον οποίο είχε χάσει στη φάση των ομίλων. Μετά το 1-1 στο «Γεντί Κουλέ», ο επαναληπτικός εξελίχθηκε σε τυπική διαδικασία με τους Ξανθιώτες να νικούν «καθαρά» 3-0.

Το τελευταίο εμπόδιο ήταν ο Ηρακλής και ξεπεράστηκε με διπλό στο Καυτανζόγλειο (0-1), και «λευκή» ισοπαλία στα Πηγάδια.

Στον τελικό Κυπέλλου όμως ο Ολυμπιακός δεν μπορούσε να νικηθεί. Η Ξάνθη έχοντας τη στήριξη περίπου 5000 οπαδών της πάλεψε γενναία και το πρώτο μέρος θα ολοκληρωνόταν ισόπαλο χωρίς τέρματα, όμως ένα λάθος του Μπέρτου επέτρεψε στον Χάρα να κάνει το 1-0 κι όλα έγιναν πιο δύσκολα.

Ένα εκπληκτικό γκολ του Τσόρι Ντομίνγκεζ στο 62’ κι ένα ακόμα από τον Φορτούνη στο 80’ «κλείδωσαν» τον τίτλο για τους Πειραιώτες, ωστόσο ο Παντελής Καπετάνος πέτυχε το γκολ της τιμής στο 87’, γράφοντας ιστορία.

Οι ευρωπαϊκές διακρίσεις

Η παρθενική παρουσία της Ξάνθης στην Ευρώπη ήταν το 2002. Μετά την εξαιρετική πορεία στο πρωτάθλημα της προηγούμενης σεζόν, η ομάδα εξασφάλισε για πρώτη φορά στην ιστορία της το εισιτήριο για το Κύπελλο UEFA, νυν Europa League.

Στον πρώτο γύρο η κληρωτίδα έφερε απέναντί της την ιστορική Λάτσιο. Στο πρώτο παιχνίδι στο «Ολίμπικο» η Ξάνθη πάλεψε αλλά ηττήθηκε με 4-0, παρά το δοκάρι που είχε ο Μπα στο 0-0 και στον επαναληπτικό δεν είχε ελπίδες. Παρ’ όλα αυτά κατάφερε να πάρει μία ιστορική ισοπαλία χωρίς τέρματα (0-0), στο πρώτο της θετικό αποτέλεσμα στις διεθνείς διοργανώσεις.



Τρία χρόνια αργότερα η Ξάνθη, έχοντας καταλάβει την 4η θέση στο πρωτάθλημα θα δοκίμαζε ξανά τις δυνάμεις της στο Κύπελλο UEFA. Έχοντας στη σύνθεσή της τον Βραζιλιάνο Έμερσον ο οποίος ήταν ποδοσφαιριστής παγκοσμίου κλάσης, η Ξάνθη κλήθηκε να αντιμετωπίσει την αγγλική Μίντλεσμπρο.

Στον πρώτο αγώνα στο «Ρίβερσαϊντ» ήταν ανταγωνιστική αλλά «λύγισε» με 2-0 από τέρματα των Γιακούμπου και Ντάουνινγκ, ενώ στη ρεβάνς των Πηγαδίων κατάφερε να μην ηττηθεί αποσπώντας «λευκή» ισοπαλία (0-0). Παρ’ όλα αυτά ήταν αξιοπρεπέστατη η παρουσία της, αν σκεφτεί κανείς ότι το βρετανικό κλαμπ εκείνη τη σεζόν έφτασε μέχρι τον τελικό της διοργάνωσης όπου και ηττήθηκε από τη Σεβίλλη με 4-0.



Την επόμενη χρονιά η Ξάνθη έπαιξε ξανά στα προκριματικά του UEFA, όμως δεν πραγματοποίησε καλές εμφανίσεις. Η Ντιναμό Βουκουρεστίου δεν ήταν τόσο ισχυρή όσο η Λάτσιο και η Μίντλεσμπρο, αλλά αρχικά νίκησε στο «Ξάνθη Αρένα» με 3-4 και στον επαναληπτικό δεν άφησε περιθώρια νικώντας ξανά με 4-1.

Η ιστορική πρόκριση

Τη σεζόν 2013/14 οι ακρίτες δοκίμασαν ξανά τις δυνάμεις τους στο διεθνές επίπεδο. Πρώτη τους αντίπαλος στον δεύτερο προκριματικό γύρο ήταν η Λίνφιλντ από τη Βόρεια Ιρλανδοί. Στον πρώτο αγώνα που διεξήχθη στην Ελλάδα η ήττα με 0-1 απογοήτευσε, όμως άφησε κι ανοιχτούς λογαριασμούς για τη ρεβάνς, καθώς η αντίπαλος δεν ήταν κάποιο μεγαθήριο.

Στις 25/7/2013 η ομάδα έγραψε μία από τις πιο χρυσές σελίδες στην ιστορία της. Ο Μαρτσελίνιο άνοιξε το σκορ στο 26’ και χωρίς να σημειωθεί άλλο γκολ οι δύο ομάδες οδηγήθηκαν στην παράταση. Ο Γκάουλτ ισοφάρισε στο 99’, όμως ο Βραζιλιάνος με το δεύτερο προσωπικό του τέρμα στο 105’ χάρισε τη νίκη-πρόκριση.



Στον τρίτο προκριματικό γύρο όμως το εμπόδιο της Σταντάρ Λιέγης αποδείχτηκε ανυπέρβλητο, με τους Βέλγους να νικούν δύο φορές με το ίδιο σκορ (2-1) και να βάζουν τέλος στα ευρωπαϊκά όνειρα της Ξάνθης η οποία πάντως είχε προλάβει ήδη να επιτύχει τον σκοπό της.